قیمت دارو باید واقعی شود

گفتگوی خبردارو با دکتر واصفی مدیر عامل شرکت سینا دارو:

لطفا کمی درباره خودتان و فعالیت هایی که انجام داده اید توضیح دهید.
بنده متولد 1329 در شهر بابل هستم. دوره ابتدايي را در سال 1342 در دبستان سعدی و دوره دبيرستان را سال 1348 در دبيرستان معتمدی به پايان رساندم و از معدود افرادی بودم که در همان سال (که اولين دوره کنکور سراسری هم بود) در  
دانشکده داروسازی تبریز پذيرفته شدم و سال 1354 نيز فارغ التحصیل شدم. پس از گذراندن دوران سربازی، حدود 3  سال مسئول فنی داروخانه ها در شهرهای آمل و گنبد بودم. علاقه من در دوره تحصیل به فعالیت در صنعت بود اما می دانستم به سادگی راهی برای ورود به این حوزه ندارم. دروس دانشگاه نیز پایه ای است که توانمند شویم و سپس موضوعی را که به آن علاقه داریم، دنبال کنیم. بعد از پیروزی انقلاب، در سال 1360 وارد صنعت شدم و به عنوان عضو هیات مدیره و مدیر عامل شرکت لقمان فعلی (آی-دی-آی سابق) کارم را شروع کردم و نزدیک به 18 ماه در آن شرکت مسئولیت داشتم. پس از آن یک دوره 11 ساله در ستاد سازمان صنایع ملی ایران، مسئولیت طرح و توسعه و تولید گروه صنایع دارویی را که شرکتهای عمده داروسازی را مدیریت می کرد، بر عهده داشتم.
دستاورد آن دوره این بود که افزایش بهره وری شرکت های داروسازی صورت گرفت، درنتیجه خیلی سریع حجم تولید و تنوع فرآورده ها در شرکت های داروسازی بالا رفت. درواقع جهشی که از 30 درصد تولید داخلی به بیش از 90 درصد برسد، نتیجه یک دوره کوتاه و فشرده ای بود که با راهبری آن سازمان و تلاش بی وقفه مدیران منتخب تا سال 1368 انجام شد.
تا سال 1373، بر اثر افزایش از بازده اقتصادی و بالارفتن بهره وری شرکت های تولیدی، سوددهی این شرکت ها به طور قابل توجهی افزایش یافت آن هم درشرایطی که قیمت مصرف کننده اغلب داروها کاهش چشم گیری پیدا کرد. با استفاده از این سوددهی شرکت های جدید ایجاد شدند. عمده سرم ها یا همان محلول های حجیم از خارج وارد می شد. ولی با اجرای دو پروژه در تبریز (شهید قاضی) و مشهد (ثامن) بطور کامل واردات آنها متوقف شد. درواقع در دوران جنگ صنعت، داروسازی کشور در حال رشد و توسعه بود تا بتواند آینده کشور را تامین کند. این نتیجه شگفت انگیزی است که جمعی با یک همگرایی و هم افزایی آن را انجام دادند. پس از این دوران، اتفاقی که در کشور رخ می دهد به نوعی ایجاد تنگنا در صنعت داروسازی است. یعنی در حالیکه این صنعت باید بتواند اقتصادی تر از گذشته اداره شود و در داخل و خارج از کشور به توسعه خود ادامه دهد، با سیاست تثبیت قیمت توان سرمایه گذاری از شرکت های داروسازی گرفته شد. تقریبا پس از آن سال ها به استثنا برخی شرکت ها دیگر آن رشد سریع را شرکت های داروسازی تجربه نکردند که علت آن افزایش نرخ ارز، بالا رفتن قیمت تمام شده و کاهش حاشیه سود بود.
این یک اصل در صنعت است که حداقل به اندازه ای که مستهلک می شود باید بتواند سرمایه گذاری کند. در مجموع به دلایل مختلف قدرت جایگزینی خطوط تولید  به اندازه ای که در سال های 1360 تا 1370 داشتیم را از دست داده ایم. طبق قانون اساسی، در زمینه های بهداشتی و درمانی باید از مردم حمایت شود اما راهکار آن ثابت نگه داشتن قیمت دارو و جلوگیری از افزایش آن متناسب با نرخ تورم نیست.
زمانی که قیمت دارو واقعی نیست، یکی از عوارضش این است که قاچاق از کشور ما به کشورهای دیگر افزایش پیدا
می کند. اگر بر این باوریم که وضعیت صنعت دارو بد است و نمی تواند با سرمایه گذاری روزآمد شود، خواهش ما این است که در مدت 6 ماه عده ای صاحب نظر بنشینند و آسیب شناسی کنند تا راهکارهایی برای حل آن پیدا شود و به آن عمل کنیم. من معتقد هستم که دوره اوج دهه شصت، به دوره تثبیت دهه هفتاد و بعد از آن تبدیل شد و به علت کم توجهی یا بهتر بگویم بی توجهی به این صنعت و نپرداختن به قیمت در شان دارو، رو به تحلیل است.
همین موضوع باعث شده تا درمان نیز به درستی صورت نگیرد و  میزان بالایی دارو در خانه ها بماند و تاریخ مصرف آن بگذرد. درواقع این موضوع حاکی از آن است که بهای واقعی دارو را پرداخت نمی کنیم. درحالی که لازمه تولید دارو بروزرسانی دائمی فناوری و بهره بردن از روشهای جدید داروسازی در درمان بیماران است و این امر محقق نمی شود مگر با سرمایه گذاری در همه حوزه های صنعت داروسازی.
 
در حال حاضر سینا داروچند قلم دارو و  با چه قیمت هایی در بازار عرضه می کند؟
 109 قلم دارو در سینا دارو تولید می شود که عمدتا در حوزه داروهای چشمی، تنفسی و آسم و آلرژی است. در بین آنها داروهایی با قیمت مصرف کننده 1300 تومان و یا حتی 1120تومانی هم وجود دارد. جا دارد این سوال را مطرح کنیم که چرا باید قیمت 75 نوع داروی تولیدی ما کمتر از 4500 تومان باشد؟؟
جالب است بدانید قیمت قطره  ها و پمادهای چشمی از جمله این موارد ارزان است. معدل فروش داروهای ما در عملکرد سال 97، بیش از 1690 تومان نیست، در این بین میانگین قیمت قطره های چشمی استریل 1850 تومان و پمادهای چشمی استریل هم 1170 تومان است. درنتیجه توان ما برای جایگزینی بسیار سخت شده است و به عنوان تولید کننده به هیچ وجه از چنین شرایطی راضی نیستیم. من بر این باورم که مسئولین سازمان غذا و دارو که همواره باید شرایط را برای بروزرسانی روشها و استانداردهای تولید دارو فراهم کنند نیز از این وضع ناراحتند. اگر کالایی قیمت واقعی خود را نداشته باشد یعنی بی دلیل گران و یا زیاد ارزان باشد مناسب نخواهد بود. من از بسیاری از پزشکان متخصص مستقیما شنیده ام که چطور
می شود مواده موثره را از خارج وارد کرد و هزینه فراوری را پرداخت نمود و بسته بندی کرد و توزیع نمود و با این قیمتها بدست مصرف کننده رساند؟
حتی در کشوری مثل امریکا به عنوان یکی از کشورهای توسعه یافته ، عده زیادی نمی توانند هزینه درمان خود را پرداخت کنند در نتیجه باید اقدامی انجام شود تا این افراد از طریق بیمه تحت حمایت قرار گیرند و درمان خود را انجام دهند.
 
پیشنهاد شما برای دادن جان دوباره به این صنعت چیست؟
تشخیص درد مقدمه ای برای پیدا کردن راهکار درمان است. موارد گفته شده بیشتر درد است که در لابلای آن به راهکار درمان نیز اشاره شد. در ابتدا باید قبول کرد که دردمندیم و به دنبال راه درمان برویم. زمانی که بنده می گویم قیمت دارو باید واقعی شود برای آن است که جلوی مواردی نظیر درمان ناقص، مصرف خودسرانه و سوء مصرف، قاچاق به خارج از کشور و ضایع شدن دارو گرفته شود. با تلاش بسیار زیاد سود اندکی به دست می آوریم تا بتوانیم سهامدارانمان را راضی کنیم و بخش از آن را صرف بهسازی کنیم. توجه شما را به این نکته جلب می کنم که ما در حال اجرای پروژه انتقال و توسعه هستیم. برآورد اولیه ما در سال 1392،  40 میلیارد تومان بود و پروژه را در نیمه دوم سال 1394 شروع کردیم و با اینکه انحراف چندانی در پیشرفت پروژه نداشتیم، تا امروز این رقم 6 برابر شده است و سهام داران ما را دچار مشکل کرده است. فکر می کنید که در شرایط پرنوسان و بی ثبات چگونه باید این کار را به اتمام برسانیم؟
 
هدف از ساخت مجموعه جدید چه بود؟
هدف ما از ساخت این مجموعه جدید آن بود که کارخانه روزآمد شود. زیرا کارخانه فعلی بیش از 55 سال عمر دارد. البته در این سال ها برخی از ماشین آلات قدیمی حذف و ماشین های جدید جایگزین شده است و برخی بخش های قدیمی را بهبود بخشیدیم. اما این اقدامات کافی نبود و فضاهای تولیدی و ماشین آلات می بایست مجددا ساخته و جایگزین می شد تا فرایند تولید با استانداردهای داروسازی نوین منطبق باشد. این همان موضوعی است که در ابتدای صحبت هایم به عنوان مستهلک شدن دارایی ثابت از آن یاد کردم. ما باید می توانستیم استهلاک سرمایه گذاری را صرف بهسازی و نوسازی کنیم اما استهلاک دارائی های فعلی فرصت این کار را به ما نمی داد.
 
پروژه نوسازی شما در چه وضعیتی است؟
با سختی فراوان داریم این کار را پیش می بریم زیرا نابسامانی ارزی و افزایش لجام گسیخته قیمت مصالح، اتمام پروژه را با خطر جدی مواجه کرده است. امیدواریم تا پایان سال 1398 تولید آزمایشی را در سایت جدید آغاز کنیم.
 
آیا تولید داروهای جدید در سایت را در دستور کار دارید؟
هیچ شرکت داروسازی وجود ندارد که به این موضوع فکر نکند. اساساً بقای یک مجموعه صنعتی وابسته به این است که به طور دائم نوآوری داشته و محصولی کیفی تر تولید کند. متناسب با پیشرفت پزشکی و روش های درمانی باید پیشرفت دارویی نیز وجود داشته باشد. درنتیجه تمام صنایع لزوماً باید دائما به دنبال نوآوری باشند. در شرایط فعلی قدرت اقتصادی ما برای این قبیل تصمیم گیری ها هم کمی سخت شده است.
اگر شرکت سینا دارو تصمیم به نوسازی کارخانه گرفت باید بتواند به راحتی این کار را انجام دهد و یک سایتی را طی مدت 2 سال به اتمام برساند نه آنکه از سال 1392 تا سال 1394 تنها درگیر اخذ مجوزهای لازم باشد و پس از آن طرحی که قرار بود تا پایان سال 96 به اتمام برسد، تا پایان سال 98 به بهره برداری آزمایشی برسد. این تاخیر به جهت اقتصادی یعنی ایجاد دارایی بدون بازده و پرهزینه.
ما به اندازه دو سال دارایی و سرمایه گذاری بدون بازده داریم. طی این دو سال ارزش پول ملی به شدت افت کرد. از طرف دیگر چون یک گردش با ثبات اقتصادی نداریم و قیمت تمام شده دچار افزایش غیر قابل کنترل است و هزینه مالی هم به شرکت تحمیل می کند، لذا باید قیمت دارو افزایش پیدا کند. در شرایط فعلی دارویی که به توزیع کننده داده می شود، یک سال بعد پولش دریافت می شود.
متاسفانه ما با یک نابسامانی مواجه هستیم و بسیاری از شرکت های دارویی قدیمی زیان ده شده اند.                                                                                                                                                                                                                               
 تجربه شخصی شما از دوران دانشجویی چیست؟ و چگونه به صنعت داروسازی راه پیدا کردید؟
در دوران دانشجویی علاقه مندی من بیشتر به کارهای عملی و آزمایشگاهی بود و چون محیط صنعتی را ندیده بودم لذا  تجربه ای نداشتم. در سال 1356 پس از پایان دوران سربازی مسئول فنی داروخانه ای در آمل شدم. زمانی که سال 1357 به انجمن داروسازان مراجعه کردم یکی از آشنایان خود را دیدم و گفتم علاقه دارم در صنعت فعالیت کنم. او در پاسخ گفت نیاز صنعت به ما ابلاغ نمی شود، اما شنیده ام که تولیددارو کارخانه ای در قزوین ایجاد کرده است ( البرز دارو فعلی) که می گویند داروساز می خواهد. با خوشحالی به دفتر مرکزی تولید دارو در چهارراه جمهوری رفتم. اما حراست بنده را جلوی در نگه داشت و به واحد کارگزینی زنگ زد و آنها نیز فرمی را ارسال کردند. پس از پر کردن فرم گفتند به شما اطلاع می دهیم. بعد از آن مستقیم به انجمن رفتم و گفتم نتیجه ای از این کار حاصل نمی شود زیرا وقتی یک داروساز را جلوی در نگه می دارند و حاضر نمی شوند او را به کارگزینی راهنمایی کنند، یعنی نباید منتظر پاسخ مناسبی ماند، لذا اگر داروخانه ای سراغ دارید معرفی کنید تا به آنجا بروم.  جالب است بدانید که تا امروز جواب آن پرسشنامه نیامده است.
پس از پیروزی انقلاب در سال 1358 یک کار غیرمرتبط با داروسازی را قبول کردم و مدتی مشغول بودم ولی آن کار هم ادامه پیدا نکرد. پس از آن تصمیم گرفتم دیگر کاری غیر از حرفه داروسازی انجام ندهم.
در جستجوی این هدف، توسط همکار داروسازی که در دوران سربازی با ایشان آشنا شده بودم به گروه صنایع دارویی سازمان صنایع ملی ایران راهنمایی شدم که در آنجا ارتباطم با گروهی از هم دانشکده ای ها که قبل از من در شرکتهای متعلق به آن سازمان مشغول به فعالیت بودند و آنها را می شناختم، برقرار شد و پس از مصاحبه، حکم عضویت در هیئت مدیره شرکت لقمان برایم صادر و به این ترتیب به هدفم که فعالیت در صنعت داروسازی بود دست پیدا کردم.